Het wonderlijke leven van Michael Faraday

Dit is een meer uitgebreid verhaal over Michael Faraday. Voor een samenvatting, zie mijn video Door het geloof heeft Michael Faraday ons elektriciteit gegeven

Naast diverse andere ontdekkingen, heeft deze onderzoeker het principe ontdekt waardoor we een dynamo kunnen maken. Hiermee werken alle elektriciteitscentrales. Wij kunnen dus zondermeer vaststellen dat Michael Faraday ons elektriciteit heeft gegeven.

Alleen, als je dat tegen hemzelf had gezegd, had hij vast geantwoord: ‘Helemaal niet!’, ‘God heeft elektriciteit gelegd in zijn mooie schepping, en ik ben Hem dankbaar dat Hij het aan mij gegeven heeft om te ontdekken hoe we die kracht nuttig kunnen gebruiken.

Zijn jeugd

Michael Faraday werd in 1791 geboren in een arm Engels gezin. Zijn vader was ziekelijk en is tamelijk jong overleden. Dit gezin was lid van een kleine afgescheiden kerk in Engeland en Schotland, de “Sandemanians”. Daar is Michael zijn hele leven trouw aan gebleven. Met 13 jaar haalde zijn moeder hem van school om te gaan verdienen. Het werd werk bij een kantoorboekhandel en uitgever in de buurt.

Boeken en tijdschriften bezorgen bij klanten. Later leerde hij zelf om boeken te binden. Maar hij ging ze ook lezen, vooral over scheikunde en natuurkunde. Als er proefjes in stonden, probeerde hij ze zelf.

De invloed van de dichter

Isaac Watts (National Portrait Gallery London)

Eén ander boek sprak hem ook heel erg aan. Dat was een boek van Isaac Watts. Hij is de dichter van bekende christelijke liederen, zoals ‘Joy to the World’, ‘When I Survey the Wondrous CrossAls ik het wond’re kruis aanschouw’ en ‘O God, Our Help in Ages Past – O God, die droeg ons voorgeslacht’.

Het boek wat Faraday ter harte nam, was The Improvement of the Mind. Over hoe je je verstandelijke talenten kunt ontwikkelen. Er stonden tips in als:

    • Houd een dagboek bij van wat je hebt geleerd – dat is hij direct gaan doen.
    • Trek geen snelle conclusie, maar bedenk een experiment of gebeurtenis, die je conclusie kan bevestigen of ontkrachten – dat maakt van iemand een wetenschapper.
    • Probeer in contact te komen met mensen die je verder kunnen brengen.

De invloed van de wetenschapper

Sir Humphry Davy

Bij het laatste advies ging Michael voor goud. De topwetenschapper uit die tijd was Sir Humphry Davy. Deze onderzoeker heeft onder meer verschillende chemische elementen vrijgemaakt, die nu gebruikt worden in de industrie en die prijken op de etiketten van voedingssupplementen. Hij heeft ook voor het eerst laten zien dat je met elektriciteit licht kunt maken.

Faraday ging naar lezingen van Davy, die hij hield in zijn buurt, in Londen. Van die lezingen maakte hij aantekeningen met grafieken erbij. Daar maakte hij bij zijn werkgever een mooi boek van en stuurde dat op naar Davy, met de vraag of hij misschien zijn assistent kon worden. Na een tijdje werd hij inderdaad aangenomen.

Reis en (on)geloof

Michael ging wel erg twijfelen aan het geloof dat hem thuis was bijgebracht. Humphry Davy leek het levende bewijs dat iemand goed en groot kon worden, zonder in Christus te geloven.

Toen nam Davy hem mee op een reis van 18 maanden door Europa, langs alle grote geleerden van die tijd. Een geweldige ervaring! Tijdens de reis leerde hij Davy beter kennen. Deze geleerde man bleek privé arrogant, grof, onvriendelijk en soms oneerlijk te zijn. Terug in Engeland was Michael dankbaar om weer onder de eenvoudige gelovigen van zijn familie en kerk te zijn. Toen deed hij belijdenis voor de gemeente. Hij trouwde ook met Sarah Bernard, de dochter van een ouderling.

Ontwikkelingen

In het jaar na de reis presenteerde Davy zijn belangrijkste uitvinding, een veilige gaslamp voor mijnwerkers. Tot dan konden alle lampen die er waren mijngas tot ontploffing brengen. Dit kostte vele mijnwerkers het leven. In het begeleidende document vermeldde hij dat hij “veel dank verschuldigd was aan zijn assistent Mr. Michael Faraday”.

Michael Faraday

Uitgangspunten

Faraday liet zich bij zijn onderzoek leiden door een vaste overtuiging.

Het heeft God behaagd om in Zijn schepping te werken met wetten. Hoe wonderbaarlijk vind ik de eenvoud van de natuur als we haar wetten op de juiste manier interpreteren.

En

God heeft de krachten van de natuur altijd bedoeld voor ons goed en daarom geven ze een kans om ons leven te verbeteren. Om in te gaan op die bedoeling van God, moeten we proberen om de structuur van de schepping te doorgronden. Daarmee verheerlijken we ook de Schepper. Want het boek van de natuur, dat wij moeten lezen, is geschreven door de vinger van God.

Ontdekkingen

Op het gebied van natuur- en scheikunde heeft Michael Faraday verschillende ontdekkingen gedaan, maar die met elektriciteit hebben de wereld het meest veranderd.

Motor

In 1821 heeft Faraday de elektromotor uitgevonden. Beweging door elektriciteit dus. Echt een kans, die de Schepper in Zijn schepping had gelegd.

De demo van Faraday zag er iets anders uit, want in die tijd had je nog niet zulke handige kleine batterijtjes. Hij gebruikte een magneet, die dreef in een bak met het vloeibare metaal kwik.

Werking

Er loopt een elektrische stroom door het magneetje. Die komt van het draadje vanaf de zijkant en loopt naar het schroefje in het midden. Daardoorheen gaat de stroom weer terug naar de batterij. Het magnetisch veld van het magneetje en het magnetisch veld van de stroom duwen en trekken aan elkaar, zodat het magneetje gaat draaien. Net als een draaimolentje in een speeltuin.

Humphry Davy kon het niet uitstaan dat zijn assistent, niet hijzelf, zo’n belangrijke uitvinding had gedaan. Hij zette hem voorlopig op klussen die niets met elektriciteit te maken hadden.

In die tijd ontdekte hij onder meer benzeen, een chemische stof, die we nu gebruiken om plastic, rubber, verven, lijmen, was, nylon, oplosmiddelen, pesticiden en geneesmiddelen te produceren.

Zo vestigde de assistent zijn reputatie als zelfstandig onderzoeker. Na enkele jaren kon hij Davy opvolgen als professor.

Batterijen batterijen

Met de toepassing van die elektromotor wilde het eerst nog niet zo vlotten. Dat kwam vooral doordat er nog geen manier bestond om genoeg elektriciteit op te wekken. Alle elektriciteit kwam uit grote, zware en snel uitgeputte batterijen.

Hier zie je hoe het er toen aan toeging. Humphry Davy demonstreert voor een groot publiek hoe je met elektriciteit ook licht kunt maken. Uit de vloer komen eenvoudig twee draden. Die gaan naar een kelder met honderden batterijen, die ook ook nog eens door verschillende mensen in de gaten worden gehouden en vervangen als het nodig is. Allemaal voor dat ene lampje!

Dynamo

Beweging maken door elektriciteit kon dus. Faraday was ervan overtuigd dat het dan ook mogelijk zou zijn om door beweging elektriciteit te maken. God liet Zijn schepping toch regeren door mooie wetten! In 1831 kwam de grote ontdekking. Na tien dagen experimenteren en intens nadenken lukte het hem!

De eerste dynamo. Gemaakt door de Fransman Pixii.

Dit is dus het principe van de dynamo (inductie heet dat). Toen dit ontdekt was, had binnen een jaar een instrumentenmaker een apparaat gemaakt dat stroom leverde als je aan een kruk draaide.

Als je aan een kruk kunt draaien, kun je er ook een windmolen opzetten. Of een watermolen, of een stoommachine. Of een stoomturbine, die wordt aangedreven door kolen, olie, gas, biomassa, kernenergie, of wat er nog uitgevonden gaat worden om stoom te maken. Alle elektrische centrales werken op deze manier!

Toepassing

Nu elektriciteit op grote schaal kon worden opgewekt, konden onderzoekers en uitvinders hun gang gaan om nieuwe toepassingen te bedenken. Naast de elektromotor en elektrisch licht de telegraaf, telefoon, radio, televisie, computer, mobieltje, koelkast, koken, etc., etc.

Theorie

Faraday was wetenschappelijk onderzoeker. Het maken van elektromotoren en dynamo’s liet hij aan anderen over. Hij plaatste wel de verschijnselen in een theoretisch kader. Een door God geschapen natuurwet.

Elektromagnetisme

Elektriciteit en magnetisme waren twee kanten van hetzelfde.  Overal, ook in een vacuüm, zijn elektromagnetische velden aanwezig. Daar kreeg hij eerst weinig bijval voor, maar hij had gelijk!

Licht en zwaartekracht

Hij zag licht ook als een elektromagnetisch verschijnsel. In 1845 wist hij aan te tonen dat dat inderdaad zo is. Hij probeerde ook zwaartekracht onder diezelfde noemer te brengen. Dat is hem niet gelukt.

Een troost, Albert Einstein lukte het 100 jaar later ook niet, ondanks dat hij er veel tijd aan besteedde. En nu, duizenden wetenschappers later, is het nog niet gelukt! Misschien gaat God het ooit geven aan een onderzoeker die het even waard is als Michael Faraday.

Zijn leven als christen

Inmiddels was hij door zijn ontdekkingen heel beroemd geworden. Hij bleef ook actief lid van zijn gemeente. Verschillende periodes was hij ook lerend ouderling en bezocht hij gemeenteleden. Soms kwamen wetenschappers uit nieuwsgierigheid naar zijn kerkje.

Het botste ook weleens. Op een zondag bleef zijn plaats in de ouderlingenbank leeg. Toen de oudsten hem later vroegen wat daarvan de reden was, antwoorde hij: ‘Koningin Victoria had me op het paleis ontboden voor een diner’. Dat vonden ze geen geldige reden en hij werd voor een tijd uitgesloten van het Heilig Avondmaal. Hij aanvaardde dat in nederigheid.

Adel en kinderen

Faraday sloeg het aanbod om in de adelstand te worden verheven af. Hij wilde geen Sir Michael Faraday heten. Hij stelde er meer belang in om kinderen enthousiast te maken, net zoals hijzelf in zijn jeugd. Daarom begon hij om met elke kerst een lezing met proefjes te geven voor kinderen. Engeland zou Engeland niet zijn als dat geen traditie was geworden. Tot op de huidige dag.

Kerstlezing voor kinderen (en hun ouders)

Gifgas en vuurtorens

Toen de regering hem vroeg om mee te werken aan de ontwikkeling van gifgas voor de Krimoorlog, weigerde hij. Hij besteedde wel veel tijd en moeite aan het verbeteren van de vuurtorens in Engeland, hoewel dat niet direct in het verlengde van zijn onderzoek lag.

Pensioen

Toen hij op zijn oude dag vergeetachtig werd en zijn werk niet meer kon doen, bleek dat hij niets had gespaard. Hij had alles gegeven aan de ondersteuning van zijn familie en van behoeftige gemeenteleden. Dat was ook de regel in zijn gemeente. Het koninklijk huis gaf hem toen gratis levensonderhoud en een huis om in te wonen op het terrein van paleis Hampton Court, buiten Londen. Welverdiend!

Het huis van Michael Faraday en zijn vrouw op het terrein van paleis Hampton Court

Hamas in de Bijbel?

Hamas is een Arabisch acroniem voor Ḥarakat al-Muqāwamah al-ʾIslāmiyyah – Islamitische Verzetsbeweging. Letterlijk betekent dit woord حماس (Ḥamās) “enthousiasme, vuur, fanatisme”.

De Palestijnse organisatie Hamas zegt ernaar te streven “Palestina te bevrijden van de Israëlische bezetting” en “een soevereine Palestijnse staat te vestigen”. Zoals de naam aangeeft, zou dat dan wel een Islamitische staat worden, waarin andersdenkenden op zijn best getolereerd worden. De beweging heeft nooit naar verzoening of samenwerking met Israël gestreefd, maar steeds de oplossing gezocht in, vaak extreem, geweld.

In het Hebreeuws wordt “Hamas” geschreven als חמאס – Chamas. In de Bijbel komt dit woord uiteraard niet voor, maar wel een woord wat maar één letter verschilt, en ook wordt uitgesproken als “chamas: חמס. De betekenis van dit woord is: “geweld, onrecht”! Bijvoorbeeld in Genesis 6:11 Maar de aarde was verdorven voor Gods aangezicht en de aarde was vol met geweld (HSV). Hoe is het mogelijk dat de Islamitische verzetsbeweging een naam heeft gekozen die in het Hebreeuws zo treffend klinkt?!

Profetieën

Laten we eens aannemen dat profetieën en andere teksten vervuld worden op hun klank.  Dan krijgen de Bijbelteksten over “chamas” een heel nieuwe betekenis. Hier een aantal voorbeelden. We schrijven maar gewoon “Hamas” op zijn Nederlands als er “chamas” staat.

De tekst

Spreuken 16:29 Een man van geweld misleidt zijn naaste en brengt hem op een weg die niet goed is.

wordt dan:

Een man van Hamas misleidt zijn naaste en brengt hem op een weg die niet goed is.

Best een goede beschrijving van hoe Hamas de Palestijnen in het ongeluk stort!

Hulpgeroep

Psalm 55 verwoordt heel goed de gevoelens van een vrouw die is verkracht (!)

Psalm 55:10 Verslind hen, Heere, verwar hun taal, want ik zie Hamas en onenigheid in de stad.

Dit lijkt bijna geschreven te zijn op 7 oktober 2023.

Of ook

Job 19:7 Zie, ik roep: Hamas! maar ik krijg geen antwoord; ik roep om hulp, maar er is geen recht.

Strijd

In het Lied van David staat dit woord zowel aan het begin als aan het eind.

2 Samuel 22:3 Mijn God, mijn rots, tot Wie ik de toevlucht neem, mijn schild en de hoorn van mijn heil, mijn veilige vesting; mijn toevlucht, mijn Verlosser; van Hamas hebt U mij verlost.

2 Samuel 22:49 Die mij aan de macht van mijn vijanden onttrekt; ja, U verheft mij boven hen die tegen mij opstaan, U redt mij van de man van Hamas.

Bekering

Wat in Ninevé gebeurde, kan dat ook in de Gazastrook?

Jona 3:8 Mens en dier moeten in rouwgewaden gehuld zijn en met kracht tot God roepen. Zij moeten zich bekeren, ieder van zijn slechte weg en van Hamas die in hun handen is.

Tenslotte de heilsprofetie

Jesaja 60:18 Er zal niet meer gehoord worden van Hamas in uw land, van verwoesting of rampen binnen uw grenzen, maar uw muren zult u noemen Heil, en uw poorten Lof.

Mag het?

De grote vraag is: Mag je de Bijbel zo gebruiken? Het antwoord laat ik graag over aan de lezer.

Reacties welkom!

Naschrift

Het artikel is helemaal het resultaat van eigen onderzoek, maar er blijken meer mensen hetzelfde te hebben gezien. Op twee Nederlandse websites staan artikelen met dit idee.

https://www.jesussaves.nl/hamas-in-de-bijbel – met volle overtuiging.

https://israeltoday.nl/read/hamas-in-de-bijbel/ – met een knipoog: “Dat was onze Bijbelse acrobatiek van de week”.

Wonderlijke verbanden

In de Bijbel zijn soms wonderlijke verbanden te vinden. Zijn ze toeval, het resultaat van literaire verwijzingen door de schrijver(s), of bewijs dat de Bijbel is geïnspireerd door de Heilige Geest?

Dat mag je zelf uitmaken.

Drie Duiven

Palmtortel in Gan Hashlosha, Israël

De eerste duif

De vredesduif is een internationaal symbool en de personificatie van vrede. Hij komt van de duif van Noach (Genesis 8:8-12

Vredesduif Blauwdruk van Greet Visser

De derde duif

Onder Christenen is de duif als symbool van de Heilige Geest even bekend. Alle vier de evangelisten vertellen dat, nadat Jezus gedoopt was, de Geest van God als een duif op Hem neerdaalde (Mattheüs 3:16, Marcus 1:10, Lucas 3:22, Johannes 1:32)

De tweede duif

De duif van Noach en die van de doop van Jezus hebben gemeenschappelijk dat ze te maken hebben met in het water gaan en er ook weer uitkomen. Er is nog een duif in de Bijbel waar dat voor geldt. De profeet Jona! Zijn naam betekent “duif”. En inderdaad, ook hij is onder water gegaan en er uitgekomen.

Drie Jezussen

Antionio Balestra (1666 - 1740) - De profeet Jesaja maakt aantekeningen tijdens zijn roepingsvisioen

In de het Eerste Testament komen drie belangrijke mensen voor, wiens naam van dezelfde stam is afgeleid als “Jezus”, wat “Redding” betekent.

    1. Jozua. Een heel Bijbelboek is naar hem genoemd. Onder zijn leiding is het beloofde land ingenomen. In feite fungeerde hij als koning, al heette dat niet zo, omdat het niet erfelijk was.
    2. De hogepriester Jesua, of Jozua. Onder zijn leiding werd de tempeldienst weer hersteld na de Babylonische ballingschap. We kunnen over hem lezen in de boeken Ezra, Nehemia, Haggaï en Zacharia.
    3. De profeet Jesaja. Ook naar hem is een heel Bijbelboek genoemd. Hij is de profeet die het meest heeft gezegd wat in Jezus is vervuld.

Deze mensen vertegenwoordigen dus de ambten Koning, Priester en Profeet, die de Messias Jezus alle drie heeft!

Nog meer wonderlijke verbanden

Losse Gedachten en Stellingen

Over de Bijbel en Geloof

Als je de Bijbel leest, staat de schrijver naast je

Er zijn verschillende vertalingen. Soms zijn ze ook nog gebaseerd op verschillende grondteksten. Waar kun je nou vanop aan? Geen probleem! De Schrijver leeft en staat naast je. Hij kan je laten zien wat voor jou van belang is.

Je hebt Christenen en je hebt kerkmensen

Je hebt Christenen. Die verwachten alles van Christus. Je hebt ook kerkmensen. Kerkmensen verwachten het van de kerk. Je herkent ze als je ze hoort klagen dat ze in de kerk teleurgesteld zijn.

Kerkelijke verdeeldheid is Gods werk

Het moet voorkomen dat we een menselijke organisatie “de kerk” gelijk gaan stellen aan het Lichaam van Christus. Helaas gebeurt dat nog vaak genoeg.

Als er in de hemel een krant zou zijn, zouden kerkscheidingen in een lijstje achterin staan. Net zoals vroeger de beursberichten.

Kerkfusies en kerkscheidingen zijn voor de leden altijd erg ingrijpend. Voor God zijn ze vast niet zo belangrijk.

De duivel is voor zijn hobby occultist en van beroep filosoof

In de westerse wereld geloven de meeste mensen niet in God, doordat ze door de filosofen wijsgemaakt zijn dat er geen God en geen geesten zijn. In onze tijd zijn die filosofen overigens meestal wetenschappers, die in hun vakgebied zeker hun sporen verdiend hebben, maar zich te buiten gaan aan uitspraken over (het niet bestaan van) God.

“In Nederland heeft de Islam honderdduizenden aanhangers, maar de Albert Heijn miljoenen”

De koks zijn de priesters van de eenentwintigste eeuw

In de boekwinkels staan meer kookboeken dan boeken over God. Televisieprogramma’s over koken en bakken zijn populairder dan programma’s over God. “Hun god is de buik“, zei Paulus.

Hoe arrogant is eindtijdverwachting?

Hoeveel arrogantie zit er in het idee dat we nu in de eindtijd leven? Blijkbaar was je niet belangrijk genoeg dat je er ook was toen Jezus op aarde rondwandelde. Dan ben je in ieder geval wel aanwezig bij Zijn wederkomst!

Eén theoloog, daar kun je veel aan hebben, maar alle theologen bij elkaar, daar heb je niets aan.

Binnen de theologie zijn er zoveel verschillende meningen dat het totaal zich ongeveer uitmiddelt tot nul.

Godsdienst kan nadelig uitwerken. Alleen vervulling met de Heilige Geest is daar remedie voor.

Godsdienstige mensen zijn met hogere dingen bezig. Daardoor worden ze fanatieker! Wat eigen idee of smaak is, gaan ze aanzien voor goddelijk belang. Reden om de hakken in het zand te zetten, of zelfs over lijken te gaan. De Heilige Geest werkt het tegengestelde: De vrucht van de Geest is echter: liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, zelfbeheersing. (Galaten 5:22)

“Sommige mensen zijn nooit te overtuigen. Al zou er een engel voor ze staan en zeven sprekende ezels!”

Begrijpelijke theologie

Als je een theologie heb, die begrijpelijk is en nergens tegenstrijdig lijkt, dan weet je zeker dat die door mensen is bedacht. Een theologie waarin dingen niet lijken te kloppen en niet te begrijpen, die kan van God zelf zijn.

God is toch veel hoger dan wij!

Wondergeloof

De leerlingen van Jezus vertellen je dat ze Hem over het water hebben zien lopen. Jij vertelt ze dat er aan de andere kant van de wereld een rond voorwerp door een latwerk met een net vliegt en dat op datzelfde moment het hele volk daarom gaat juichen. Wat denk je dat ze van jouw verhaal vinden?

Jona en de sokken

Iedereen maakt mee dat er een sok in de wasmachine gaat en er nooit meer uitkomt. Over de hele wereld moet dat dus over miljarden sokken gaan, die elk jaar op onverklaarbare manier verdwijnen. Iedereen is daaraan gewend. En dan zou het verhaal van Jona in de vis ongeloofwaardig zijn? 😃

Sekteleiders

Sekteleiders denken dat ze met het hogere bezig zijn, maar in feite zijn ze heel banaal. Of het nu protestantse, katholieke, hindoeïstische of UFO sekten zijn, in alle gevallen komt de leider er op een moment op dat hij met alle vrouwen van de groep naar bed mag gaan. In sommige van die sekten geldt dat voor alle mannen, in andere is dat privilege alleen weggelegd voor de grote leider.

Scheppingsdagen

Als Baäl of Wodan de schepper was geweest van Genesis 1, dan waren het inderdaad dagen van 24 uur geweest. Bij de Ene God, die buiten de tijd staat, kan het van ons uit gezien alles zijn, van een ondeelbaar ogenblik tot miljarden jaren.

Over van alles en nog wat

Laag opgeleiden zijn verstandiger dan hoog opgeleiden

Sommige dingen zijn gewoon niet door ons te begrijpen. We kunnen ze wel beschrijven, maar ze gaan ons begrip te boven. Zowel in de natuurkunde als theologie komen we dit tegen. 

    • Lager opgeleiden denken terecht dat ze deze dingen niet begrijpen.
    • Hoger opgeleiden hebben de misvatting dat ze het wel moeten kunnen begrijpen.

“Genieten gaat je een keer de keel uithangen. Dan wil je weer wat nuttigs doen.”

“Nederland is tegenwoordig net vakantie, met al die buitenlanders op straat.”

De term UFO heeft drie problemen, “Unidentified, Flying en Object”.

Unidentified – Voor de melder is wat hij gezien heeft ongetwijfeld ongeïdentificeerd, maar meestal zijn er op aarde andere mensen die heel goed weten wat het is.
Flying – Houdt al in dat het daadwerkelijk vliegt en niet zweeft, valt of alleen lijkt te bewegen.
Object – Houdt al in dat de waarneming een fysiek voorwerp betreft en niet een optisch verschijnsel in bijvoorbeeld oog, lens, ruit of wolken.

Alle Oer is Nep

Het idee dat in de verre oudheid alles beter was, levert allerlei commerciële producten op. Oerdieet, oerbrood, oervlees. Echt, in die tijd gebruikten ze vooral waar ze aan konden komen, gezond of niet. In het echte oerbrood, bijvoorbeeld, zaten scherpe korrels uit de molenstenen, waardoor de tanden van de oermensen allemaal afsleten.

Hier een (waarschijnlijk ludiek) voorbeeld.

In Europa was er voor de ontdekkingsreizen geen aardappel, laat staan friet.

Met beoefenaars van twee beroepen moet je een relatie vermijden: acteurs en relatietherapeuten

Acteurs maken van hun eigen leven een drama. Met jou in een onfortuinlijke (bij)rol.

Bij relatietherapeuten ben jij het demonstratieobject voor hun formule voor een ideale relatie. Daar kun je nooit aan voldoen.

Complotten en domheid

Als iets net zo goed door kwade opzet (bijvoorbeeld complot) als door domheid kan worden verklaard, denken we meestal eerst aan kwade opzet. In de praktijk is de oorzaak dan bijna altijd domheid.

Des te onwaarschijnlijker een idee, des te fanatieker de aanhangers.