Hoe kan het beroemde kerstlied Ere zij God oorspronkelijk hebben geklonken?
O ja, voor het Hebreeuws heb ik de vertaling van Isaac Edward Salkinson (ca. 1820-1883) gebruikt. Hij heeft geprobeerd om uit het Grieks te vertalen naar Hebreeuws in de stijl van de Tenach. Dus niet hoe het door Joodse tijdgenoten werd gesproken. Als spreekkoor klinkt die het beste.
Wie weet, wekt mijn poging bij de engelen deze reactie uit:
Jesaja 9:5 (HSV):
Want een Kind is ons geboren,
een Zoon is ons gegeven,
en de heerschappij rust
op Zijn schouder.
En men noemt Zijn Naam
Wonderlijk, Raadsman,
Sterke God,
Eeuwige Vader,
Vredevorst.
In het Hebreeuws staan hier zeven woorden voor de namen van het geboren kind: Pèlè, Jo’eetz, El, Gibbor, Avi’ad, Sar, Shaloom. Het is niet zo duidelijk welke woorden een zelfstandig naamwoord zijn en welke een bijbehorend bijvoeglijk naamoord (attribuut). Zo vertaalt de HSV twee namen: “Wonderlijk, Raadsman” en de NBV21 één naam: “Wonderbare raadsman”.
We hebben dus zeven woorden. De menora, de kandelaar die in de tempel stond, had zeven armen. Wat gebeurt er als je kaarsen met deze zeven woorden op de menora zet in de Hebreeuwse volgorde?
Heeft Jezus ook Psalm 119 gebruikt? Jazeker! Toen Hij zei: “De hemel en de aarde zullen voorbijgaan, maar Mijn woorden zullen zeker niet voorbijgaan” (Mattheüs 24:35, Markus 13:31, Lukas 21:33), heeft Hij geduid op vers 89:
Voor eeuwig, HEERE, staat Uw woord vast in de hemel
en de parallelle tekst:
Het gras verdort, de bloem valt af, maar het Woord van onze God bestaat voor eeuwig (Jesaja 40:8).
Door deze uitspraak zegt Jezus dus niets minder dan dat hij de HEERE zelf is! Degene die Jesaja heeft geïnspireerd en Degene tot wie Psalm 119 is gericht.
Op de sites van Got Questions, Bijbelwoord en Logos Instituut staan nog veel meer argumenten die zijn in te brengen, als moslims, Jehova’s getuigen of anderen beweren dat Jezus nooit gezegd zou hebben dat hij God is.
Dit is één van een serie artikelen over Psalm 119. Voor het overzicht, kijk hier: Psalm 119 – Saaie psalm?
Welke taal heeft de engel gesproken die tot Jozef zei: “U zult Hem de naam Jezus geven, want Hij zal Zijn volk zalig maken van hun zonden” (Mattheüs 1:21)? Dat kan alleen Hebreeuws zijn geweest! Dat is de enige taal waarin “zalig maken” dezelfde woordstam heeft als Jezus (Yeshua). Die naam betekent: zaligheid, verlossing, redding, heil.
Een woord met dezelfde stam en betekenis en gelijkend in klank komt ook voor in Psalm 119. “Teshua”, in de HSV vertaald met “heil”. Hier zijn alle plaatsen:
Laat Uw blijken van goedertierenheid over mij komen, HEERE,
Uw heil overeenkomstig Uw belofte. (41)
Mijn ziel is bezweken van verlangen naar Uw heil,
op Uw woord heb ik gehoopt. (81)
Mijn ogen zijn bezweken van verlangen naar Uw heil
en naar de belofte van Uw rechtvaardigheid. (123)
Het heil is ver van de goddelozen,
want zij zoeken Uw verordeningen niet. (155)
Ik hoop op Uw heil, HEERE,
en doe Uw geboden. (166)
HEERE, ik verlang naar Uw heil;
Uw wet is mijn bron van blijdschap. (174)
Het valt op dat de meeste van deze teksten spreken van een hevig verlangen naar Gods heil. Waarschijnlijk zonder het zelf te beseffen, heeft de dichter vrijwel letterlijk zijn verlangen geuit naar de belichaming van Gods heil, Yeshua, Jezus! Elke keer als er staat “Uw heil”, mogen we ook lezen: “Uw Jezus”.
Verrassend genoeg is de “saaie” Psalm 119 hierdoor een prachtige adventspsalm!
Dit artikel is het laatste in een serie over Psalm 119. Een overzicht van alle artikelen staat in het eerste Psalm 119 – Saaie psalm?
Mattheüs 18:12-15: Wat denkt u: als iemand honderd schapen heeft, en één daarvan afgedwaald is, zal hij niet de negenennegentig andere achterlaten en in de bergen het afgedwaalde gaan zoeken? En als het gebeurt dat hij het vindt, voorwaar, Ik zeg u dat hij zich daarover meer verblijdt dan over de negenennegentig die niet afgedwaald waren. Zo is het ook niet de wil van uw Vader, Die in de hemelen is, dat één van deze kleinen verloren gaat.
Vaak hebben gelijkenissen van Jezus een link naar het Oude Testament. Is dat hier ook zo? Bij het onderwerp “schaap” kunnen we denken aan Psalm 23. Alleen was dat schaap niet verdwaald. Of aan Ezechiël 34, maar daar zijn er véél schapen die dwalen. Nee, één afgedwaald schaap vinden we in de laatste regel van Psalm 119 (vers 176):
Ik heb gedwaald als een verloren schaap; zoek Uw dienaar, want Uw geboden heb ik niet vergeten.
Deze verwijzing staat in veel bijbeluitgaven. Ook bij de parallelle tekst in Lukas.
Het is leuk dat Psalm 119 dan een vervolg heeft. Als je hem hebt gelezen, kun je je afvragen hoe het de dichter is vergaan. Hij hield zo vast aan Gods geboden en bleef toch steeds in onzekerheid bidden: ‘Maak mij levend’, ‘Zoek uw dienaar’?
Doordat Jezus heeft aangehaakt aan dit gedeelte, weten we dat het helemaal goed moet zijn gekomen! Dan heeft God hem zeker gevonden en is blij geweest over Zijn teruggevonden schaap.
Er zijn veel overeenkomsten met een huidig koopcontract van bijvoorbeeld een huis. In het document staan
Hoe zie je ook dat het een officieel contract is? Vanaf vers 3 wordt er zo onpersoonlijk gesproken het lichaam van Sara. “Mijn dode/uw dode”. Dat is officiële taal! Pas op het einde van het hoofdstuk gaat het verhaal verder en is ze weer “zijn vrouw Sara”.
Het grootste verschil met een huidig eigendomsbewijs is dat Genesis 23 ook uitgebreid verhaalt hoe de koop tot stand is gebracht. Alhoewel, huidige contracten beginnen ook met “Heden verscheen voor mij…”
Een voordeel van de verhaalvorm is dat eruit blijkt dat de koop eerlijk en zonder druk tot stand is gebracht.
Sara is de enige vrouw van wie in de Bijbel staat hoe oud ze is geworden. Dat staat in alle commentaren. Ook in dit dus.
Opvallend is dat er staat “hij kwam”. Er zijn diverse speculaties: Kwam hij van het veld? Kwam hij naar Sara’s tent? Kwam hij rechtstreeks vanaf de berg Moria?
Volgens mij woonden ze nog steeds in Berseba en was Sara op bezoek in Hebron. Ze hadden daar lang gewoond en veel meegemaakt.
Daarna waren ze naar Gerar getrokken en nog later woonden ze bij Berseba. Het is niet vreemd dat ze nog contacten in Hebron hadden. Toen Abraham Izaäk ging offeren, moest hij erlangs.
Maar of Sara nu in Hebron op bezoek was, of dat ze toch samen stiekem naar Hebron waren verhuisd, zonder het aan Mozes door te geven, het is opvallend dat Abraham juist hier terecht komt om het eerste stukje beloofde land te verwerven. Het is dus de plaats van het verbond en van de belofte.
Hij kwam om Sara te beklagen en haar te bewenen. Dat is officieel en persoonlijk.
Abraham stond nu voor de keuze waar Sara te begraven. Dat zou ook later het graf voor hemzelf zijn. God had hier, bij Hebron, beloofd het hele land ooit aan zijn nageslacht te geven. Daarom was dit de uitgelezen plaats.
Genesis 15:18-21 Op die dag sloot de HEERE een verbond met Abram, en zei: Aan uw nageslacht heb Ik dit land gegeven, van de rivier van Egypte af tot aan de rivier, de rivier de Eufraat: de Kenieten, de Kenezieten, de Kadmonieten, de Hethieten, enz.
Nu komt Abraham in geloof ertoe alvast een stukje van dat beloofde land te kopen.
Voor wie belangstelling heeft, volgen we vers na vers de totstandkoming van het koopcontract.
3, 4 Verzoek tot koop. Verklaring dat hij geen eigenaar was van een plaats om als graf te dienen.
5, 6 Het genereuze aanbod om een graf van een ander te gebruiken. Dat wilde Abraham niet. Hij wilde zelf een graf bezitten. Een “monument voor de toekomst”, voor zijn nakomelingen. Hij wist dat ze lang in Egypte zouden wonen.
7-9 Abraham verduidelijkt dat hij geen graf wil lenen, maar kopen. Hij spreekt tot de officiële vertegenwoordiging van de Hethieten. Efron zat er zelf tussen. Hij had ook al een concrete plaats op het oog.
Waarom een grot? Dat is een opvallend oriëntatiepunt; niet een stuk grond dat niet opvalt. Daar kunnen derden ook de paaltjes van verzetten.
10,11 In het antwoord van Efron zitten drie aspecten:
12, 13 Abraham weigert het aanbod als gift, maar gaat akkoord met het land erbij, maar dan wel als koop.
14-16 Efron noemt een prijs, maar brengt het zo dat het lijkt alsof het eigenlijk een gift blijft. Zo lijdt hij geen gezichtsverlies. Het maakt het voor Abraham ook praktisch onmogelijk om de prijs naar beneden te brengen. 400 zilveren sikkels is waarschijnlijk heel veel geld. Jeremia kocht een akker voor 17 zilveren sikkels. Het was voor Abraham superbelangrijk om dit graf te krijgen. Hij maakt dus geen bezwaar. In ieder geval kan er zo nooit iemand opmerkingen over maken dat hij er eigenlijk meer voor had moeten geven.
17, 18 Hier zie je duidelijk de juridische taal. De exacte omschrijving van het bezit, de verkoper, de koper en de getuigen.
Eindelijk kan Abraham Sara begraven.
19,20 Daarna begroef Abraham zijn vrouw Sara in de grot op de akker van Machpela, tegenover Mamre – het tegenwoordige Hebron – in het land Kanaän. Zo ging de akker met de grot die daarop gelegen is als een eigen graf over van de Hethieten op Abraham.
Hij is nu burger geworden van twee werelden. Aan de ene kant zag hij uit naar een hemels vaderland (Hebr. 11). Aan de andere kant was hij nu landeigenaar en ook schatplichtig aan de koning van de Hethieten.
Toen de Israëlieten in Egypte waren, hadden ze dit document in handen. Ook later tijdens de Babylonische ballingschap.
Zelfs werkt de actie van Abraham nu nog door. De grot van Machpela is er nog steeds, al kun je er niet bij.
Rond 200 v.C. was er al iets omheen gebouwd. Herodus heeft dit vergroot en verfraaid. De Byzantijnse keizer heeft er een kerk van gemaakt. Vervolgens de moslims een moskee. Daarna de kruisvaarders weer een kerk. Daarna weer moskee. Nu Israël weer Joodse Staat is, is hij verdeeld in een moskee en een synagoge.
Toen de kruisvaarders Hebron in handen hadden, tussen 1100 en 1188, hebben verschillende christelijke en joodse reizigers beschreven dat ze de botten van de aartsvaders hebben gezien. De moslims hebben de grot later afgesloten.
Onder joden, christenen en moslims is er geen twijfel over dat de grot bevat de tombes van Sara en Abraham, Rebekka en Izaäk en van Lea en Jacob, anders genoemd Israël. Niet die van Ismaël of Ezau!
Nog steeds een bewijs van eigendom!
Twee plaatjes met veel overeenkomsten. Genesis 24 en Genesis 29. Zoek de verschillen!
En het gebeurde, voordat hij (de knecht van Abraham) uitgesproken was met bidden, dat, zie, Rebecca de stad uit kwam.
Terwijl hij (Jacob) nog met de herders sprak, kwam Rachel. Jacob was niet aan het bidden, maar druk aan het debatteren met de plaatselijke herders over het gebruik van een steen op de put. Dat doet denken aan andere onbescheiden mensen. Vaak is onbescheidenheid een compensatie voor onzekerheid. Er zit veel psychologie in dit Bijbelgedeelte.
Dan ziet Jacob twee dingen, de dochter van Laban en de kudde van Laban. Allebei wil hij ze wel hebben. Hij stelt plotseling een daad. Met een vertoon van mannelijke kracht rolt hij de steen van de put en geeft de kudde te drinken. Zonder zich aan de plaatselijke gewoontes te storen. Of het gebruik van die steen nu diende om het water eerlijk te verdelen, of er bijgeloof aan ten grondslag lag, of dat de herders echt waren gaan geloven dat de steen te zwaar was voor één of enkele personen, of nog een andere reden. Aan de ene kant weer een uiting van onbescheidenheid. Maar toch, wat hij kan, zet hij in om Rachel te winnen!
Toen kuste Jacob Rachel en begon luid te huilen. Ze moet wel gedacht hebben…
Waarom huilde Jacob? Dat is lastiger te begrijpen dan bij Hagar of Ezau. Die hadden een verlies of dreigend verlies te verwerken.
Toch, als we ons inleven, kunnen we het goed voorstellen. Hij was op reis gegaan voor een vrouw. Nu was het concreet geworden, een heel mooi meisje dat zijn nicht was, precies als toen zijn moeder werd gevonden voor zijn vader – het eerste plaatje. Alleen kwam de knecht van Abraham met kostbaarheden en met de leiding van God. Jacob had geen van beide. En al had hij ze gehad, dan kon Rachel toch niet mee naar Kanaän komen, vanwege de puinhoop die het thuis was geworden. Hij had haar gekust. Het is erg vrijpostig als een man zomaar een meisje kust, maar misschien kon het net, omdat het een eerste begroeting van een familielid was. Hij moet zich gerealiseerd hebben dat hij haar pas weer zou kunnen kussen als ze man en vrouw waren. En dat kon nog heel lang duren. Als het al zou gebeuren…
Mensen huilen nooit louter van blijdschap. Mensen huilen van verdriet, of als angst en verdriet opgelost zijn. Bij Jacob zullen de opluchting dat hij nu weer familie had gevonden en het verdriet dat zijn eigen familie onbereikbaar was door elkaar hebben gelopen.
Dat is nou literatuur, die parallellen! God schrijft zijn verhalen in de geschiedenis. Oplettende mensen kunnen ze lezen. Mozes heeft het hier voor ons gedaan. Zelf heeft hij ook zijn vrouw ontmoet bij een put. Hij wist van beide plaatjes en zorgde voor een derde (Exodus 2).
Jacob blijft en steekt zijn handen uit de mouwen. Na een maand zegt Laban dat hij niet voor niets voor hem hoeft te werken. Jacob ziet zijn kans schoon om toch aan Rachel te komen. Laban heeft nog een dochter, Lea. Die heeft fletse ogen, staat er in onze vertaling. Letterlijk, zachte, tere, ogen. Lieve ogen zou je nu misschien kunnen vertalen. De ogen zijn de spiegel van de ziel.
Over de juiste vertaling is al duizenden jaren nagedacht. Een heel oude Joodse verklaarder zei: ‘De ogen van Lea waren zwak geworden, want ze moest altijd huilen, omdat ze dacht dat, nu Jacob Rachel kreeg, zij zelf wel zou worden uitgehuwelijkt aan Ezau.’
Ik houd het op dat Rachel een mooi uiterlijk had, maar Lea een mooi innerlijk. Jacob gaf niet om de ogen of het karakter van Lea, hij ging voor Miss Haran!
Zeven jaar is een mooi, ruim aantal. Hij wilde natuurlijk aan Rachel laten zien dat ze hem veel waard was. De jaren waren in zijn ogen als dagen, staat er. Voor zijn gevoel zullen ze echt wel lang voor hem geduurd hebben, maar toch vond hij het een koopje voor zo’n mooie vrouw, waar hij verliefd op was.
Hoeveel komt het nou voor dat iemand wordt bedrogen door een persoonsverwisseling?! Jacob was eerst dader geweest en nu slachtoffer!
Jacob zal zelf wel met zijn verhaal Laban op een idee hebben gebracht. Die liet dan tegelijk zijn afkeuring over het bedrog van Jacob blijken- “Zo doet men niet bij ons”.
Toch, als iemand zoiets overkomt, blijkt dat God nog met hem bezig is. Jacob had zelf zijn vader bedrogen. Toch was Izak Jacob niet gaan haten. Hij had hem nog een extra zegen gegeven bij zijn vertrek. Ook God had hem niet verlaten. Hij was onderweg aan hem verschenen in een droom en had hem grote beloftes gedaan.
Wat zou Jacob nu doen met Lea, die hem bedrogen had? Ook haar liefhebben, beschermen en bij haar blijven?
Toen nu de HEERE zag, dat Lea gehaat was, opende Hij haar baarmoeder; maar Rachel was onvruchtbaar. Nu heeft “haten” in de Bijbel een ruimere betekenis. Het kan ook “negeren, niet liefhebben” betekenen. “Minder geliefd” van de NBV en HSV is te zwak uitgedrukt. Ik denk dat Jacob alleen bij Lea kwam om nageslacht te verwekken. Hij zei nooit wat liefs tegen haar, deed nooit wat gezelligs met haar en gaf haar nooit een cadeautje. Het was in ieder geval erg genoeg dat Lea er diepongelukkig van was en dat God ingreep. God had medelijden met Lea en liet haar kinderen krijgen. Ik denk ook om Jacob zo ver ter krijgen dat hij de liefde ging geven die hij zelf had gekregen. Voorlopig kreeg Rachel de liefde en Lea de kinderen. Er was nu een zeker evenwicht tussen beide vrouwen, alleen zien we wel dat ze allebei jaloers zijn op de ander.
Lea krijgt haar eerste zoon en noemt hem Ruben. Daar zijn wel een paar dingen over op te merken.
Want, zei zij, “de HEERE heeft mijn verdrukking gezien”. Dat is zeker waar. In “Ruben” zit ook een woordspeling met “verdrukking”. Alleen betekent Ruben niet “de HEERE heeft gezien, maar Zie een zoon! In het meervoud – Jacob, kijk, kom, ik heb een zoon! Rachel, kijk, ik heb lekker een zoon! Enz.
De tweede zoon noemt ze Simeon – Gehoord betekent dat – “Omdat de HEERE gehoord heeft dat ik minder geliefd ben”, zegt ze. In het licht van bovenstaande kan ze net zo goed gedacht hebben: Jacob heeft mijn eerste zoon niet echt gezien, misschien zal hij mijn tweede wel horen.
De derde zoon noemt ze Levi – Hechting/bijvoeging. Nu, ditmaal, zal mijn man zich aan mij hechten/bij mij voegen; ik heb hem immers drie zonen gebaard. Nu zegt ze onomwonden: Kom bij me!
De vierde zoon noemt ze Juda – Dankzegging/lofprijzing. Ditmaal zal ik de HEERE loven. Lea kon voor het eerst haar eigen problemen loslaten en zeggen: Nu zal ik de Heere loven. Dat is niet gemakkelijk. Maar het kan wel! Problemen kunnen ons helemaal in beslag nemen. Dan worden we gefixeerd op wat ontbreekt, niet wat we wel hebben. Misschien lukt het op een moment om te relativeren. Maar als je God kent, heb je iets veel groter dan de problemen – Zijn vriendschap! Voor Lea ging dat leven.
Het is wonderlijk dat het zo gelopen is dat juist dit kind de stamhouder is geworden. Jacob heeft zijn oudere broers stuk voor stuk het eerstgeboorterecht ontnomen nadat zij zich hadden misdragen. Zo is het kind van de Dankzegging de voorouder geworden van de koningen van Israël en van de Messias. Met “Joden”, dat van Juda is afgeleid bedoelen we nu het hele volk.
Dat was dus een hoogtepunt in het gezin van Jacob. Nu komt een absoluut dieptepunt. Een scene tussen Rachel en Jacob!
(30) Nu Lea vier kinderen heeft gekregen en Rachel geen, realiseert Rachel zich dat ze misschien wel nooit kinderen zal krijgen. Dan komt ze met een onredelijk verwijt aan Jacob: Geef me kinderen, zo niet, dan ga ik dood! Denkt ze echt aan zelfmoord, of is het dramatiek? Hoe dan ook, er zit wel pijn achter deze overdreven woorden! Later bleek hoe ongelijk Rachel had. Juist toen ze uiteindelijk kinderen kreeg van Jacob, werd dat haar dood! Ze stierf in het kraambed van haar tweede kind, Benjamin.
Jacob dient haar van repliek met de harde waarheid: Ben ik in de plaats van God, die je de vrucht van je schoot heeft onthouden. Het lijkt de waarheid, maar is het de hele waarheid? In 29 vers 31 staat dat God medelijden had met Lea, omdat Jacob haar haatte. Daarom opende hij haar baarmoeder. God zorgde dat de situatie weer eerlijk werd, zover het ging. Jacob had Lea moeten liefhebben. Zo lag het lot van Rachel dus wel aan de houding van Jacob!
Dit is ook een duidelijk voorbeeld van miscommunicatie tussen man en vrouw. Jacob pakt niet Rachels gevoelens van angst en onzekerheid op, die achter de zware woorden schuilgaan. Anders had hij haar bijvoorbeeld kunnen verzekeren dat zijn liefde voor haar niet afhankelijk was van kinderen en dat haar waarde daar ook niet vanaf hing. Nu voelt hij zich blijkbaar aangevallen en niet in staat om een oplossing te geven en komt hij met een hard antwoord.
Verschillende oude commentators (allemaal mannen) hebben dit ook niet opgepikt. Ze geven Jacob groot gelijk en geven Rachel een nog hardere veeg uit de pan dan Jacob deed.
Rachel had haar teleurstelling ook beter kunnen communiceren in plaats van met superlatieven te komen. Dan was het voor Jacob ook makkelijker geweest.
Rachel heeft al een oplossing achter de hand, Bilha! Jacob kon bij haar kinderen krijgen. Het lijkt er dus toch op dat haar uitval alleen bedoeld is om Jacob zo ver te krijgen dat hij Bilha tot vrouw neemt. Inderdaad drama dus. In die tijd was deze procedure niet heel vreemd, zie Abraham en Hagar, maar zeker ook niet normaal. Zoiets als IVF nu. Het was wel eleganter dan hedendaags draagmoederschap. Daar komt betaling bij te pas. Een slavin was je persoonlijke bezit, dus waren haar kinderen eigenlijk jouw kinderen. Bilha moest op Rachels knieën bevallen, zodat het er zo echt mogelijk uitzag. Jacob stemt erin toe. Bilha krijgt een zoon. Rachel zegt dat God haar nu recht heeft gedaan. Volgens misbruikt ze de naam van God om haar handelwijze te legitimeren. Ze had zelf voor haar recht gezorgd. Ze noemt het jongetje Dan – Recht gedaan.
De tweede zoon die op deze manier wordt geboren noemt Rachel Naftali – Mijn worsteling. 30:8 HSV: “Ik heb een zware strijd met mijn zuster gevoerd, en ik heb ook gewonnen. SV: “Ik heb worstelingen Gods met mijn zuster geworsteld”. Het woord voor “strijd” betekent echt “worstelen”, elkaar vastgrijpen en proberen onderuit te halen. Het woord “Elohim” kan inderdaad als bijwoord zijn bedoeld, “geweldig groot”, maar kan ook naar God verwijzen. Dan was het botte antwoord van Jacob: “God heeft je de vrucht van je schoot onthouden” wel binnengekomen. Dan probeerde Rachel wanhopig om deze gedachte te bestrijden. “God staat wel aan mijn kant”
(Vers 9) Lea heeft sinds ze Juda heeft gebaard al jaren geen kinderen meer gekregen. Ze denkt: zal ik Zilpa ook aan Jacob geven, nu ik blijkbaar onvruchtbaar ben geworden? Om kinderen te hebben, hoef ik het niet te doen, ik heb er al vier. Laat ik toch maar doen voor Jacob. Hij is ook blij met Bilha en met de kinderen die ze hem gegeven heeft. Zo doet ze. Zilpa geeft Jacob ook twee kinderen. Terwijl bij Rachel de kinderen van haar slavin helemaal haar eigen kinderen moesten lijken, is dat voor Lea totaal anders. Ze voelen ongeveer als haar kleinkinderen – niet de last, wel de lol. Dat zie je aan de namen die ze geeft. “Gad” betekent waarschijnlijk troep. Ze heeft nu een heel troepje. Aser betekent geluk – de dochters zullen mij gelukkig achten.
Ze noemt niet haar man…
Geen wonder.
Op een moment zegt Rachel tegen Jacob: ‘Waarom slaap je nog met die lelijke zus van me? Je houdt niet van haar en kinderen krijgt ze toch niet meer.’ ‘Nou ja, zegt Jacob, ik ben toch ook met haar getrouwd.’ ‘Ik wil niet dat je meer met haar naar bed gaat, zegt Rachel, vier vrouwen is te veel om je over te verdelen.’ Jacob stemt toe. [Einde Lynn Austin modus]
Zo moet het ongeveer gegaan zijn, dat blijkt uit wat volgt.
Op een dag komt Ruben thuis met een mandje oranje tomaatjes, die een heel speciale geur hebben. Het zijn de vruchten van de Mandragora Officinarum. “Dudaïm, Liefdesappelen, of beter Geliefden-appels”. Het was in de dagen van de tarweoogst. Ook nu is de plant alleen op een dag van tarweoogst te vinden. De vogels zijn namelijk gek op de vruchten. Ze vreten ze op voor ze rijp zijn. Tussen de tarwe staan ze beschermd tegen de vogels.
Het is een veel gehoord misverstand dat met dacht dat die liefdesappelen zouden genezen van onvruchtbaarheid. Dat was middeleeuws bijgeloof, maar dat hadden Lea en Rachel nog niet.
Zo staat het ook in veel commentaren. Dit snijdt echter geen hout. We weten nu allang dat ze die werking niet hebben. Dan had er hier een sprookje in de Bijbel gestaan. En verder: Lea wordt zwanger, maar was ze juist kwijt. Rachel wordt zwanger, maar pas jaren later. Er is verwarring met knol waar veel aan is toegekend. In de Wikipedia pagina staat uitgebreid over de bizarre folklore rond deze wortel.
Lea en Rachel was het niet om de knollen te doen, maar om de vruchten.
Het ging ze om de geur van de vruchten. Die geur heeft iets van appels, maar zwaarder. Men vond de geur erotiserend. Hooglied 7:13 De liefdesappels geven hun geur en aan onze deuren hangen allerlei kostelijke vruchten, verse en ook oude. Mijn Liefste, die heb ik voor U bewaard!
Het idee van Rachel was dat de liefdesappels het liefdesspel van haar en Jacob op gingen luisteren. Lea had toch geen seks, dus die had er niets aan. “Geef maar hier!” Dat was natuurlijk heel zuur voor Lea. Vandaar haar reactie: Is het niet genoeg dat je me mijn man afgenomen hebt? Moet je ook nog de liefdesappels van mijn zoon nemen?
Waarschijnlijk wilde Lea de vruchten gebruiken om Jacob toch te lokken. Dan bereikte ze haar doel wel, en zekerder dan gedacht! Rachel komt met een idee: ‘Geef ze aan mij, dan mag Jacob voor één nacht bij jou’. Was het alleen begeerte, of had ze toch medelijden met haar zus?
Dus als Jacob die avond thuiskomt gaat Lea hem tegemoet. Anders was hij rechtstreeks de tent van Rachel binnengelopen. Ze zegt: Gij zult tot mij inkomen, want ik heb u om loon zekerlijk gehuurd voor de Dudaim van mijn zoon. (Enige vertaling waarin het woord “loon” staat is de oude SV). Misschien vergis ik me, maar volgens mij valt daar ironie in te horen. Zo van: Nu kan het ineens wel, voor een paar geurappels. Ik denk dat Lea wel humor had.
Toen gebeurde wat niemand had gedacht. Lea werd zwanger. Ze was toch niet onvruchtbaar!
Maar er staat ook: En God verhoorde Lea. Ze had dus ook gebeden. Tegen hoop op hoop had ze haar wens om nog een kind te krijgen bij God gebracht. God gebruikt alle rare gedoe van mensen om Lea te verhoren. Dat vind ik heel mooi in dit gedeelte!
Lea noemt haar zoon Issaschar – er is loon. Ze zei: God heeft mij beloond, omdat ik mijn slavin aan mijn man gegeven heb. Ik denk niet dat het zo was! Het kind was een geschenk van God, geen loon ergens voor! Bovendien was ze op de naam “Issaschar” gekomen, omdat hij was voortgekomen uit het voor loon huren van Jacob voor de liefdesappels! Was haar verklaring een vrome smoes?
Nu Lea toch nog vruchtbaar blijkt te zijn, blijft Jacob bij haar komen en krijgt ze nog een zoon. De zesde. Nu het normaal gaat, ziet Lea wel dat haar zoon een geschenk van God is. (20) Lea zei toen: God heeft mij, ja mij, een mooi geschenk gegeven; ditmaal zal mijn man bij míj komen wonen, want ik heb hem zes zonen gebaard. En zij gaf hem de naam Zebulon.
“Geschenk” betekent hier echt een groot cadeau, zoals een bruidsgift. Dat wat Jacob haar niet had kunnen geven.
Als ik vroeger dit gedeelte las, dacht ik altijd: Natuurlijk ijdele hoop, dat Jacob bij haar zou komen wonen, net als de vorige keren. Nu ben ik er zeker van dat Jacob toch echt meer om Lea is gaan geven.
Is het dan misschien zo dat hij Lea is gaan liefhebben na de dood van Rachel? Ik denk eerder. Ergens tussen de deal met de liefdesappels en de geboorte van Zebulon.
Rachel bleef vast Jacobs favoriet, maar hij kreeg toch ook echt Lea lief. Hoe de omslag dan voor Jacob kwam?
Daarna krijgt Lea een dochter. Die noemt ze Dinah. Misschien had Jacob meer dochters, die niet genoemd worden. Die zijn dan uitgehuwelijkt en komen niet in het verhaal voor. Na de narigheid met Sichem, bleef Dinah als alleenstaande vrouw in het gezin van Jacob. Zij telde dus wel mee.
Ten slotte staat er dat God aan Rachel denkt. God had nu medelijden met haar. En er staat: God verhoorde Rachel. Dus zij heeft ook gebeden. Misschien juist nu ze bij haar zus zag dat het kon. Lea had even in dezelfde situatie verkeerd als Rachel, dat het leek dat ze geen kinderen kon krijgen. Bij God is alles mogelijk.
Rachel noemt haar zoon Jozef: Hij voege toe, of hij zal toevoegen. Nog één? Is dat uit ontevredenheid of juist uit vertrouwen?
Er is nog wat vreemds aan de hand met wat de vrouwen zeggen bij deze twee laatste zonen. Ze maken allebei gebruik van een woordspeling. Als Lea zegt: God heeft mij begiftigd met een goede gift – zebed – dan denk je: ze zal haar kind wel Zebedon noemen of zoiets. Maar het werd Zebulon – Plaats om te eren. Als Rachel zegt: “God heeft mijn schande weggenomen!”, dan denk je: Dan gaat ze de naam van het kind vast afleiden van wegnemen, Osef, Maar het werd Josef van toevoegen.
Wat moet je hier nou van denken? In het licht van alle andere namen in de Bijbel, die net niet aansluiten bij de gegeven verklaring? Hebben ze allemaal twee wortels? Proberen ze Jacob even op het verkeerde been te zetten? Dan hadden ze allebei humor! Ze hebben ook veel bijbelverklaarders in verwarring achtergelaten…
In ieder geval geven ze allebei hun kind een naam met betekenis, gericht op de toekomst en uiten ze daarbij echte dankbaarheid.
Er blijft verschil, Rachel krijgt de meeste liefde en Lea heeft de meeste kinderen. Maar er is geen haat en geen smaad meer in het huis van Jacob.
Dan heeft Jacob toch eindelijk geleerd om lief te hebben, zoals hij eerst is liefgehad.
Zo kunnen we toch afsluiten met een gelukkig plaatje! Het is vooral een plaatje van het gedoe van mensen met zonden en gebreken en van de onbegrijpelijke liefde en trouw van God.
Op de website van de Oude Kerk in Delft en verder op het Internet zijn veel mooie foto’s van deze kerk te vinden. Deze zijn anders! De meeste zijn gemaakt tijdens excursies naar plaatsen waar je normaal niet kunt komen. In het verleden was men wat toegeeflijker dan nu. Eén excursie was ter gelegenheid van het 25-jarig huwelijksjubileum van zeer bij deze kerk betrokken vrienden. De andere was een uitje van de wijkkerkenraad.
Diverse aparte kijkjes in de kerk.
De Triforia, of nonnengangen, zijn een verhaal apart. Het is een fabeltje dat er ooit nonnen of monniken doorheen hebben gelopen. Ze zijn gemaakt voor het gezicht en voor het gemak. De kerken lijken er ruimtelijker door. Er zijn ook schijntriforia, die niet begaanbaar zijn. Nepnonnengangen dus. Daarnaast waren de echte doorgangen zoals die in de Oude Kerk handig bij werkzaamheden en om een mogelijke brand te blussen.
Bij onze excursies konden we ook twee van die triforia bezoeken. Je hebt een mooi zicht op schip en zijbeuken van de kerk.
Van de ene gang naar de andere, die lager ligt, is een open trapje met een soort metalen bezemsteel als leuning. Het ging allemaal goed. Alleen ben ik de nacht daarop wel vijf of zes keer wakker geschrokken met het idee dat ik op dat trapje stond, aan de rand van de diepte beneden…
Vanaf de toren van de Nieuwe Kerk, die dagelijks te beklimmen is, heb je natuurlijk een prachtig uitzicht. Zelfs tot zee als het helder is. Het uitzicht vanaf de toren en goten van de Oude Kerk is weer anders, juist omdat je zicht hebt op de Nieuwe Kerk en ook op de Maria van Jessekerk en het stadhuis.
De toren van de Oude Kerk is gebouwd op de plaats waar ooit het water van de Oude Delft was. Hij is daardoor scheefgezakt, maar nu kijk je wel recht op de Oude Delft en de Schie tot aan Overschie en Schiedam. Heel leuk!
In Psalm 119 staat in bijna elke zin een synoniem voor “woord van God”. Er zijn acht van deze trefwoorden. Elk heeft zijn eigen betekenis. Hier een overzicht.
| Hebreeuws | HSV | NBV21 | Uitgebreide betekenis |
| Thora | Wet | Wet | Onderricht. Wat God ons leert hoe we leven moeten. |
| Mitzwa | Gebod | Gebod | Wat God aangeeft dat je wel of niet moet doen. |
| Imrah | Belofte | Belofte | Uitspraak of machtswoord van God voor ons. |
| Edoeth | Getuigenis | Richtlijn | Wat mensen van God hebben ervaren en opgeschreven. Ook de tafels met de tien geboden. |
| Dabar | Woord | Woord | Wat God heeft gesproken |
| Piqoed | Bevel | Regel | Opdracht of aanwijzing van God, zoals van een opzichter of officier. |
| Choeq | Verordening | Wet | Manier die God aangeeft om iets te doen, procedure. |
| Mishpat | Oordeel | Voorschrift | Rechtsregel, uitspraak van God als rechter. |
Overigens komen deze nuances in betekenis in déze psalm in hun context niet zo naar voren. Ze worden vooral gebruikt als synoniemen.
Elke strofe heeft acht regels en er zijn acht trefwoorden. Dan verwacht je natuurlijk dat alle trefwoorden in elke strofe voor zullen komen, maar dat is niet zo. Er zijn strofen waar maar 7 trefwoorden in voorkomen, in andere 9. Vaak komt hetzelfde trefwoord meerdere keren voor in dezelfde strofe en ontbreken andere. Het totaal klopt wel: in de hele psalm staan 176 trefwoorden. Net zoveel als het aantal regels!
Er zijn vier strofen waarin wel alle acht van deze trefwoorden voorkomen. Vier is de helft van acht. Dat is vast niet toevallig.
Het is nog mooier. In de tabel zijn de eerste vier Hebreeuwse woorden vrouwelijk en de volgende vier mannelijk. Je kunt paren vormen, twee vrouwelijke en twee mannelijke, die elk samen 44 keer voorkomen. In totaal 176 dus.
Thora (wet) – Imrah (belofte)
Edoeth (getuigenis) – Mitswa (gebod)
Dabar (woord) – Choeq (verordening)
Mishpat (oordeel) – Piqoed (bevel)
Meestal komen de trefwoorden voor in de 2de persoon enkelvoud. “Uw woord“, Uw wet, Uw bevelen, etc. Dat geeft ook een regelmaat, een soort rijm. In het Hebreeuws “Devarecha, thoratecha, piqoedecha. Er zijn wel uitzonderingen. Behalve de zinnen waarin geen enkel trefwoord voorkomt, staan ze in andere niet in de 2de persoon enkelvoud.
Van de vier strofen waarin alle acht trefwoorden voorkomen, is er maar één die ook hierin helemaal regelmatig is. De tiende (jod) strofe. Dat verwijst vast naar de tien geboden!
Uw handen hebben mij gemaakt en bereid;
geef mij inzicht, zodat ik Uw geboden leer.
Wie U vrezen, zien mij en verblijden zich,
omdat ik op Uw woord gehoopt heb.
Ik weet, HEERE, dat Uw oordelen rechtvaardig zijn
en dat U mij in Uw trouw verdrukt hebt.
Laat toch Uw goedertierenheid er zijn om mij te troosten,
overeenkomstig Uw belofte aan Uw dienaar.
Laat Uw barmhartigheid over mij komen,
dan zal ik leven, want Uw wet is mijn bron van blijdschap.
Laten de hoogmoedigen beschaamd worden, die mij neerdrukten
met leugen, maar ík overdenk Uw bevelen.
Laten zich tot mij keren wie U vrezen
en wie Uw getuigenissen kennen.
Laat mijn hart oprecht zijn in Uw verordeningen,
dan zal ik niet beschaamd worden.
Zit er een boodschap in de vorm van Psalm 119? Het lijkt er wel op!
Voor dit artikel heb ik, naast eigen onderzoek en interpretatie, uitgebreid gebruikgemaakt van het boek Psalm 119, The Exaltation of Torah van David Noel Freedman. Op de laatste bladzijde van dit boek staat: ‘The data presented here open new avenues of investigation of Psalm 119‘. De focus op de bijzondere vorm van de tiende strofe en de betekenis daarvan is misschien mijn bescheiden bijdrage hierin.
Commentaar is welkom.
Psalm 119:25 Mijn ziel kleeft aan het stof;
maak mij levend overeenkomstig Uw woord.
“Mijn ziel kleeft aan het stof“. Dat kan verschillende dingen betekenen. In de Psalmen kun je dan het beste die verschillende betekenissen allemaal meenemen.
Als eerste duidt het op onze sterfelijkheid. “Stof bent u en u zult tot stof terugkeren” (Genesis 3). Dan is het gebed “Maak mij levend” niet anders dan een gebed om opstanding uit de doden. Meer nog, omdat er staat “overeenkomstig Uw Woord“, is het een beamen van een belofte van God, dat dat zal gebeuren! Zoals wij de belofte kennen uit Johannes 3:16. “Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.”
Ten tweede betekent “Mijn ziel kleeft aan het stof” dat we nog o zo vast zitten aan de stoffelijke dingen, in plaats van aan de eeuwige, die we niet zien. Dan houdt het gebed in dat God ons losmaakt van die aardse zaken. Hij doet dat ook. Als er weer eens een vlek zit op nieuwe kleren, of een kras op een nieuwe auto, dan zeg ik (met een knipoog): “Dat is de schuld van onze vaders! Want die hebben in ons bijzijn elke dag gebeden:
‘Doch geef, dat onze ziele niet
aan dit vergank’lijk leven kleev’;
Maar alles doe, wat Gij gebiedt,
en eind’lijk eeuwig bij u leev’!”
Amen
